Da li je Crna Gora u ozbiljnoj demografskoj krizi?. COSMO bosanski/hrvatski/srpski. 21.10.2024. 24:46 Min.. Verfügbar bis 21.10.2025. COSMO. Von Boris Rabrenovic.
Da li je Crna Gora u ozbiljnoj demografskoj krizi?
Stand: 21.10.2024, 17:48 Uhr
Boris Rabrenović, Vesna Rajković, Nada Pester
Popis stanovništva u Crnoj Gori doneo je dosta iznenađenja i otvorio brojna pitanja. Broj stanovnika se minimalno uvećao tokom poslednje decenije, ali zemlja stari. Raste broj Srba i stranaca, a pada broj Crnogoraca. Više detalja Boris Rabrenović saznaje od naše saradnice iz Podgorice Vesne Rajković. Demograf Miroslav Doderović objašnjava šta bi država sada trebalo da uradi, a politikologa Marka Savića pitamo da li postoji mogućnost promene Ustava.
U decembru prošle godine obavljen je popis stanovništva u Crnoj Gori, nakon što su vlast i opozicija postigli dogovor o pooštrenim uslovima pod kojima će biti održan. Rezultati popisa predstavljeni su prošlog utorka, 15. oktobra, a nakon toga su otvorena brojna pitanja. Ostaje da se vidi da li će se rezultati popisa strateški iskoristiti za poboljšanje u brojnim oblastima života u CG.
Podgorica
Popis pokazuje da se broj stanovnika Crne Gore minimalno uvećao tokom posljednje decenije, za oko 0,6 odsto. Crna Gora ima 623.633 stanovnika. Povećava se broj gradjana koji su se iselili, raste broj stranaca, ali i gradjana koji se izjašnjavaju kao Srbi, dok pada broj onih koji se izjašnjavaju kao Crnogorci. Crnogoraca ima 41,12 odsto dok Srba ima 32,93 odsto. Na prethodnom popisu 2011. godine je bilo najviše Crnogoraca - 45 procenata, dok je Srba bilo 29 odsto. Popis je pokazao da je u Crnoj Gori takođe porastao broj građana koji se izjašnjavaju kao Bošnjaci i Albanci.
Ali i da najviše građana govori srpskim jezikom 43,18 odsto, te da pada broj onih koji govore crnogorskim jezikom- 34,52 odsto. Na popisu 2011. godine 43 odsto građana se izjasnilo da govori srpskim jezikom, a crnogorskim 37 odsto.
Popisivač zvoni na interfon na ulaznim vratima
Najnoviji popis pokazuje i da Crna Gora ubrzano stari. O tome šta objavljeni podaci znače u političkom ali prevashodno u demografskom smislu u nastavku razgovoram sa našom saradnicom iz Podgorice Vesnom Rajković
Vesna, kako se objašnjava pad broja Crnogoraca i povećanje broja ostalih, prije svega Srba?
Većina stručnjaka kaže da činjenica da je broj onih koji se izjašnjavanju kao Srbi porastao za četiri odsto u odnosu na prethodni popis 2011. nije iznenađenje. Na tom popisu bilo je oko pet odsto onih koji su odbili da se izjasne o nacionalnoj pripadnosti, tako da pojedini analitičari smatraju da su se upravo u toj kategoriji "sakrili" Srbi koji su se sada izjasnili. Predstavnici Srba očekivali su da će se, usljed promjene političkih okolnosti, na ovom popisu pokazati da Srba ima mnogo više, ali analitičari kažu da je popis pokazao da je nacionalni identitet u Crnoj Gori, sticajem istorijskih i političkih okolnosti, oblikovan i sada se teško mijenja, odnosno da postoji kontinuitet rezultata.
Popisu je prethodila kampanja prosrpskih i proruskih snaga i medija koji su pozivali građane da se izjasne kao Srbi. U kampanju u Crnoj Gori se uključio i patrijarh moćne Srpske pravoslavne crkve (SPC) Porfirije, koji je pozvao građane da se identifikuju kao pripadnici srpskog naroda i vjernici SPC koji govore srpskim jezikom. Zato se odmah se otvorilo pitanje promjene službenog jezika u Crnoj Gori koji je crnogorski, dok su srpski, albanski, bosanski i hrvatski u službenoj upotrebi. Kao i pitanje da li Crna Gora treba da bude država naroda a ne građanska kako je sada propisano u Ustavu. Duže od deceniju prosrpske stranke traže izjednačavanje ustavnog statusa srpskog i crnogorskog jezika.
Politikolog Marko Savić, Fakultet političkih nauka u Podgorici
Popis u Crnoj Gori je pokazao da najviše građana govori srpskim jezikom - 43,18 odsto, te da pada broj onih koji govore crnogorskim jezikom - 34,52 odsto. Odmah je počelo da se govori o uvođenju srpskog kao službenog jezika. U Crnoj Gori je to sada crnogorski, dok su srpski, albanski, bosanski i hrvatski u službenoj upotrebi.
Politikolog i saradnik na Fakultetu političkih nauka u Podgorici Marko Savić o takvim zahtevima kaže:
Ne postoji nikakav suštinski doprinos tome što bi srpski jezik postao službeni jezik, a ne jezik u službenoj upotrebi. Osim te velikosrpske ideje koja bi trebala da se nahrani i ovim gorivom, odnosno da se i time Crna Gora faktički stavi još snažnije u zagrljaj srpskog svijeta i to je nešto od čega politika konstituenata Demokratskog Fronta, Mandića, Kneževića i ostalih njihovih saboraca i saborkinja neće odustati. Građanski odgovor bi trebao da bude spreman, odnosno da se o njemu razmišlja već sada, jer DF se pokazao kao koalicija, odnosno grupacija koja temeljito sprovodi sve svoje planove.
Ono sto upada u oči je i značajna demografska promena - gradjani su sve stariji…
Popis je pokazao da je prosječna starost 39,7 godina. Stručnjaci taj podatak ocjenjuju duboko zabrinjavajući i alarmantan. Najdublja demografska starost - kad je stanovništvo starije od 43 godine, zabilježena je u čak devet od 25 opština. Na prošlom popisu 2011. samo jedna opština - Plužine, imala je takvu demografsku sliku. Zato pojedini stručnjaci kažu će se negativni prirodni priraštaj u Crnoj Gori nastaviti i da će ugroziti osnovnu biološku budućnost zemlje.
Šta država Crna Gora treba da uradi sa podacima koji se odnose na starenje stanovništva, strance i iseljavanje domaćeg stanovništva razgovaramo sa demografom Miroslavom Doderovićem.
Gospodine Doderoviću, popis je pokazao da Crna Gora ubrzano stari. Da li je reč o ozbiljnoj demografskoj krizi?
Crna Gora je, možemo reći, u ozbiljnoj demografskoj krizi već od korone, od 2020. godine, a sad je te naše procjene i analize je popis samo potvrdio. Crnogorsko društvo je dosta ostarilo, broj onih koji čine mladu strukturu, da je njihov broj smanjen, škole su poluprazne, a na sjeveru prazne. Tako da je Crna Gora u jednoj ozbiljnoj demografskoj krizi možemo reći od korone počinje naše ozbiljno demografsko posrtanje.
I šta bi, po vašem mišljenju, država sada trebalo da učini?
Država posle ovih rezultata i popisa, ja sam pristalica da opštine, koje kod nas imaju veliku autonomiju, njih je 25 opština, dvije trećine su ugrožene, da one preduzmu svoje mjere iz demografije u okviru svojih nadležnosti, da odvoje značajan dio sredstava, da se uvede i porodiljsko odsustvo, da se pojača porodica, da se predvide dječji dodaci, roditeljski dodaci, a da država kada sve opštine razrade mehanizam, a imaju vremena i autonomiju, da država preduzme mjere demografskog oporavka. Jer ovi podaci govore da prirodni priraštaj opada, da je sve veći broj ljudi ima problema sa reproduktivnim zdravljem i da država na nivou svojih nadležnosti pokuša ozbiljno da rešava stambeno pitanje. U Crnoj Gori nedostaje otprilike oko 40 hiljada stanova. U Crnoj Gori su troškovi života veliki dok se spušta cijena roditeljstva jer je u sadašnjem uslovima ekonomskim i kada se uporede cijene zaista potrebno, po sindikatu, dvije hiljade eura da bi četveročlana porodica funkcionisala na minimumu.
A kada je reč o strancima?
Za 13 godina od prošlog popisa kada je u Crnoj Gori živjelo 5 odsto, danas ih je duplo više, 10 odsto. U taj broj se ubrajaju i oni koji imaju dvojno državljanstvo. Zanimljivo je medjutim da podaci Ministarstva unutrašnjih poslova pokazuju da je stranaca i do 100 hiljada, ili duplo više. Iz Zavoda za statistiku je pojašnjeno da su oni evidentirali samo one strane državljane koji borave u Crnoj Gori "duže od godine sa namjerom, što je definicija uobičajenog mjesta boravka".
Šta kažu brojke, kojih je stranaca najviše i gde najviše žive?
Najviše je Rusa 13. 550, državljana Srbije je oko 13.000, Bosne i Hercegovine oko pet hiljada. Državljana Kosova i Ukrajine je po oko tri hiljade a Turaka nešto manje od dvije hiljade. Rusi su inače nakon obnove nezavisnosti Crne Gore 2006. počeli masovnije da kupuju nekretnine a u velikom broju su došli u Crnu Goru i nakon početka ruske invazije na Ukrajinu 2022.godine. U Crnu Goru je od rata izbjegao i veliki broj Ukrajinaca, ali se značaj broj njih vratio ili otišao dalje u EU.
Zanimljiv je podatak da se oko 15.000 izjasnilo da govori ruskim jezikom, dakle za hiljadu i po više nego što ih se izjasnilo da su Rusi, dok se oko 2.200 izjasnilo da govori Ukrajinjski, što je za 800 manje nego što ih se izjasnilo da su Ukrajinci.
Inače, najviše stranaca živi u Podgorici i primorskim opštinama.
Zanimljivo je i da su sve partije saopštile da su zadovoljne rezultatima popisa?
Da. Premijer i lider Pokreta Evropa sad Milojko Spajić je naveo da je "jedini pravi pobjednik popisa evropska, građanska Crna Gora, koja je dovoljno velika za sve". Njegov koalicioni kolega, predsjednik Skupštine Andrija Mandić, lider proruskog Demokratskog fronta, rekao je da je "kao pripadnik srpskog naroda" zadovoljan popisom te da je situacija mnogo bolja nego ranije.
Najjača opoziciona stranka Demokratska partija socijalista (DPS), ocijenila je da je uprkos pritiscima i pokušajima sprovođenja "etničkog inžinjeringa" sačuvan građanski karakter države.
