Pada li "protupožarni zid" protiv AfD-a?. COSMO bosanski/hrvatski/srpski. 05.02.2025. 21:41 Min.. Verfügbar bis 05.02.2026. COSMO. Von Nenad Kreizer.
Pada li "protupožarni zid" protiv AfD-a?
Stand: 05.02.2025, 17:13 Uhr
Nenad Kreizer, Filip Slavković, Amir Kamber
Udesno bez povratka? Unija CDU/CSU je u Bundestagu uz pomoć AfD-a pokušala progurati zakon za ograničenje migracije - usprkos konsenzusu demokratskih stranaka da ne surađuju s populističkom desnicom. To je izazvalo burne reakcije javnosti ali i rasprave oko toga koliko je još jak "protupožarni zid" prema AfD-u u koji se zaklinje Unija CDU/CSU. Nenad Kreizer o odnosu demokratskih stranaka prema desnim populistima razgovara s profesorom Franom Osrečkim iz Berlina i reporterom Filipom Slavkovićem.
Njemačka prolazi kroz burno političko razdoblje i to ne samo zbog prijevremenih parlamentarnih izbora koji se održavaju krajem mjeseca. Tema migracija prevladava predizbornom kampanjom a to je bilo vidljivo i tijekom posljednjih parlamentarnih sjednica uoči izbora kada je Unija CDU/CSU pokušala progurati zakone o smanjenju migracije uzimajući u obzir i podršku AfD-a što je do sada bio tabu. Je li sada ta ograda i protupožarni zid između demokršćana i AfD-a srušen? Je li Friedrich Merz svojim postupcima u Bundestagu oštetio demokraciju i kakvog će utjecaja prošli tjedan u Bundestagu imati na poslijeizborne koalicije?
Kolega Filip Slavković je pratio raspravu o politici prema tzv. ilegalnim migracijama u Nemačkoj.
Filipe, u centru pažnje u poslednjih tjedan dana bila je Hrišćansko-demokratska unija CDU kao i pojam protivpožarni zid - Brandmauer. To je u stvari izraz iz građevinarstva i označava upravo taj zaštitni zid unutar nekog zdanja. Ovaj zid se pravi od materijala otpornih na vatru i visoke temperature kako bi sprečio da se požar, ukoliko izbije, proširi sa jednog na druge delove zgrade odnosno kuće. Brandmauer je sad u predizbornoj kampanji u Nemačkoj postao ključna reč u političkom smislu.
U tom kontekstu se misli na zid zaštite od desničarskog ekstremizma odnosno od neonacizma ili fašizma a misli se na društveno blokadu političkih ideja koje se rukovode netrpeljivošću prema strancima, tendencijom ograničavanja slobode mišljenja i izražavanja i sl. Konkretno, sve partije su se obavezale da će da drže Brandmauer protiv Alternative za Nemačku kako se AfD-u nikako ne bi omogućilo da dođe na vlast. Pošto se AfD smatra ekstremnom desnicom i CDU pozicionira kao desni centar, upravo je šef CDU, Fridrih Merc, naglašavao da je njegova stranka zaštitni zid od AfD-a. Ali onda se pre nedelju dana toliko toga promenilo da je tokom proteklog vikenda više od 300.000 ljudi širom Nemačke, od nekoliko desetina do par stotina hiljada u raznim gradovima demonstriralo protiv desnog ekstremizma – protiv AfD-a, ali i protiv CDU-a zbog rušenja tog zida.
Je li taj protivpožarni zid zaista već urušen tj. je li CDU probila Brandmauer?
Prema mišljenju liberalnog i levičarsko nastrojenog dela društva, jeste. Prema tvrdnjama same CDU, nije. Još nema istraživanja koja bi pokazala kako na to gleda većina građana ili birača.
A šta se u stvari, desilo? Zašto su se duhovi uznemirili oko zida zaštite od AfD-a?
Da bi u debati oko politike prema ilegalnim migrantima preuzele inicijativu dok su još u opoziciji, a u iščekivanju izborne pobede, stranke Unije, CDU i CSU, početkom prošle sedmice predložile su ostalim partijama u aktuelnom Bundestagu da izglasaju hitni plan za suzbijanje nelegalnog doseljavanja i deportovanje imigranata koji su počinili krivična dela. To čak nije bio nikakav novi zakon već više spisak regulativa koje bi kroz zakonske izmene tek trebalo da budu pretočene u obavezujuća pravila. Malo kasnije, u petak, CDU je podnela i jedan odgovarajući nacrt zakona ali on nije usvojen. Za predlog zakona su glasali većina, mada ne svi, poslanika CDU-a i FDP-a tj. doskora vladajućih liberala koji su u novembru izašli iz koalicije sa SPD-om i Zelenima. Ali, za taj tekst glasala je i AfD. Ono što je mnogo više uzdrmalo političku scenu u Nemačkoj je što je dva dana ranije, u prošlu sredu, onaj neobavezujući tekst o zaustavljanju nelegalnog useljavanja bio i usvojen i to glasovima CDU-a i AfD-a. To je bilo prvi put u nemačkom parlamentu posle Drugog svetskog rata da su poslanici bilo šta izglasali zahvaljujući podršci ekstremne desnice. I to je odmah izazvalo žestoku osudu ne samo vladajućih socijaldemokrata i zelenih nego i opozicione Levice recimo ali pre svega nevladinih organizacija, građanskih inicijativa ili predstavnika crkve.
Poslanici AfD-a u Bundestagu
I stoga je savez različitih inicijativa Campact u subotu i nedelju bio pozvao na proteste protiv bilo kakve političke saradnje sa AfD-om odnosno protiv rušenja onog tzv. protivpožarnog zida.
Samo u Berlinu se u nedelju okupilo oko 200.000 ljudi, protesti su negde održani već u subotu a drugde nisu bilo toliko masovni kao ranije protiv ekstremne desnice i rasizma, ali zato jesu bili simbolični – poput defilea više od 1.000 plovila udruženja vlasnika brodica na reci Rajni u Kelnu.
A u ponedeljak je više od 140 različitih karitativnih udruženja koja se bave socijalnom pomoći i zaštitom izbeglica pozvalo stranke Unije da se drže kršćanskih vrednosti za koje se inače zalažu.
U ponedeljak je u Berlinu održan i kongres CDU na kojem je zvanično proglašen program Unije za izbore 23. februara. Na kongresu je šef stranke Fridrih Merc, prema anketama najverovatniji novi kancelar, u emocionalno prezentovanom govoru na samom početku žestoko demantovao da on odobrava bilo kakvu saradnju sa AfD-om. Insistirao je da CDU neće ulaziti u koaliciju sa AfD-om, da neće formirati manjinsku vladu sa AfD-om i da će se u kampanji i u parlamentu najviše baš protiv AfD-a boriti jer tu stranku smatra antidemokratskom. U tom govoru, međutim, nije toliko kritikovao AfD zbog navodnog rasizma ili odnosa prema strancima već pre svega zato, što AfD u svom programu ima stavke kave su izlazak Nemačke iz NATO-a, Evropske unije i evra kao valute.
Friedrich Merz
I na kongresu je CDU usvojila još jedan dokument o suzbijanju migracija, plan u pet tačaka.
Zahtevi u tom papiru su slični kao i do sada: uvođenje pune i stroge kontrole na svim graničnim prelazima, vraćanje svih migranata bez važećih dokumenata odmah sa nemačkih granica, privođenje i zatvaranje do deportacije svih koji su izgubili pravo na boravak u Nemačkoj i sl. To su zahtevi i AfD-a ali i tačke koje kritikuju SPD i Zeleni jer ukazuju da delom ni zbog ustavnih odredbi o pravima čoveka, ni u praksi zbog prirode evropskih granica, one ne mogu biti sprovedene.
Ipak, u anketi sprovedenoj pre onog glasanja u Bundestagu, skoro dve trećine birača je podržalo takve predloge CDU-a. A kada je u Bundestagu dokument CDU-a usvojen glasovima AfD-a, lider Unije je prokomentarisao da mu je bitna suština teksta i da ga nije briga ko je sve za to glasao.
Kasnije se donekle korigovao rekavši da se nadao da će sve demokratske partije, i SPD i Zeleni, podržati predloge koje je CDU iznela i da nije želeo da baš uz pomoć AfD-a dobije većinu. Čitava ta debata imala je posebnu simboliku jer se održavala oko 27. januara, Internacionalnog dana sećanja na žrtve holokoausta, odnosno 30. januara, datuma na koji je 1933. prvi put Adolf Hitler izabran za kancelara tadašnje Nemačke. Njegova NSDAP odnosno Nacional-socijalistička radnička partija je već bila osuđivana zbog pokušaja državnog udara ali je predsednik tzv. Vajmarske republike iz lične pobude za većom vlašću uspeo da organizuje većinu kojom su stranke desnog centra podržale naciste - tačnije kancelara Adolfa Hitlera i još "samo dvojicu članva NSDAP" u tadašnjoj konzervativnoj vladi. Međutim, još istog dana, paravojne grupe NSDAP-a na sve državne objekte su okačile svoje zastave sa svastikama a Hitler je uz svoje sledbenike za samo nekoliko sedmica uspeo da uspostavi punu strahovladu i potom sprovede nove izbore na kojima je odneo ubedljivu pobedu, zahvaljujući propagandi ali i zastrašivanju.
Zato se u Nemačkoj sada insistira na tome da ekstremistima ne sme biti data ni najmanja šansa.
Među tzv. demokratskim strankama su oko borbe protiv rasizma i šovinizma svi saglasni ali je eto ove sedmice predsednik CDU-a, i verovatno buduće savezne vlade, Fridrih Merc, objašnjavao da on ne želi samo da podiže Brandmauer protiv AfD-a nego i da se bori protiv požara ekstremizma s druge strane tog zida time što će se baviti problemima koje građane tište a koje populisti koriste.
Profesor Fran Osrečki s Visoke škole za ekonomiju i pravo u Berlinu analizira gdje se trenutno nalazi demokršćanska opcija, baca jedan povijesni pogled ali i govori o mogućim koalicijama nakon izbora.
Profesore Osrečki, zbog čega se digla tolika buka oko glasanja u Bundestagu tj. činjenice da je Unija tolerirala podršku AfD-a?
Mislim da je srž svega toga ustvari linija CDU-a, odnosno Unije da oni ne surađuju s AfD-om. Njemački pojam za to je Brandmauer, odnosno da se s desničarskim populistima ne kooperira s konzervativne strane. Sada, to što se desilo u Bundestagu nije kooperacija, odnosno nije u uskom smislu kooperacija, nego je Unija, odnosno CDU/CSU su odlučile da će na neki način prihvatiti potporu AfD-a. To, naravno, još nema nikakve veze sa zajedničkom vladom ili zajedničkim pozicijama nego prije svega da se iz pragmatičnih razloga tolerirala potpora sa strane radikalne desnice. Znači nešto što ustvari konzervativne stranke u Njemačkoj nikada nisu prihvatile kao mogući scenarij.
Kad smo kod povijesti, posljednjih dana je bilo i napada sa strane ljevice da bi se današnja Unija trebala ugledati na Konrada Adenauera i onda su, naravno, reagirali i neki mediji koji su zapravo rekli da Konrad Adenauer i nije baš najbolji primjer jer je on nakon rata u velikoj mjeri surađivao s bivšim nacistima. Mogu li se uopće ove dvije situacije uspoređivati?
Ne, ne mogu. Prije svega zato jer odmah poslije Drugog svjetskog rata nije postojala populistička desnica, nego je partijska struktura Zapadne Njemačke izgledala potpuno drugačije. Imali smo dvije jako, jako velike stranke koje su funkcionirale po principu big tent stranaka. To znači stranke velikog šatora, što ustvari znači da se u tim strankama spojilo jako, jako puno, jako različitih ljudi, jako različitih ideologija i kako ste već i naglasili, je to upravo u Njemačkoj izgledalo tako da ste i na strani socijaldemokrata, znači na ljevici, i na strani konzervativnih stranaka imali jako puno i centrista, ali i bivših nacista. Da, da, to je upravo tako izgledalo! Znači, to su bile stranke koje su, recimo ovako, bile iznutra jako šarene. To su bile ogromne stranke sa jako puno potpore, jako puno potpora u stvari, ali su iznutra bile jako šarene ideološki. Danas imamo potpuno drugačiju situaciju. Danas imamo ustvari situaciju ideološke polarizacije. To znači svaki svjetonazor se skuplja u svojoj stranci. To je nešto relativno novo, pogotovo za Njemačku.
Povijesni dan, žalosna sjednica Bundestaga i kršenje tabua, njemački mediji ovih dana ne štede sa superlativima kada pokušavavaju objasniti burni protekli tjedan u Bundestagu.
Što se dogodilo? Ukratko: Unija CDU/CSU sa svojim kancelarskim kandidatom Friedrichom Merzom na čelu, je prvo u srijedu dala na glasanje svoj zahtjev za paketom mjera koje bi ograničile nelegalne migracije u Njemačku i taj zahtjev je prihvaćen ali samo zahvaljujući glasovima zastupnika desno-populističke Alternative za Njemačku (AfD). Za Uniju i Friedricha Merza se radi o normalnom procesu no za predstavnike aktualne manjinske socijaldemokratsko-zelene vlade se radi o kršenju povijesnog konsenzusa demokratskih stranaka da se u Bundestagu ne surađuje sa strankma kao što je AfD, koji je prema odluci Ustavnog suda, u mnogim svojim dijelovima dokazano desničarsko ektremna organizacija.
Olaf Sholz i Friedrich Merz
U petak je uslijedila repriza. Ovaj put Unija je na glasanje dala konkretni zakon, Zakon o usmjeravanju migracija. No ovaj put zakon nije prošao zbog toga što se jedna grupa demokršćanskih zastupnika usprotivila smjernicama svog kancelarskog kandidata. Zakon nisu prihvatili ni predstavnici ostalih stranaka lijevo od centra poput SPD-a, Zelenih ili Ljevice.
Sada se razvilo pitanje je li Unija CDU/CSU srušila svoj protupožarni zid (Brandmauer) prema AfD-u, pojam koji se koristio kako bi se naglasilo da njemački demokršćani nikada neće surađivati s desničarskim AfD-om.
Birači, u prvim ispitivanjima javnog mnjenja nakon burnog parlamentarnog tjedna, su podijeljeni oko mišljenja treba li Unija i pod cijenu privole AfD-a gurati svoje antiuseljeničke zakone.
Otvara se i pitanje s kim će Unija CDU/CSU ulaziti uopće u koalicije nakon, kako sada izgleda, izvjesne pobjede na izborima 23. ovog mjeseca.
